Gri su, foseptik atığı dışında duştan, küvetten, lavabolardan vb. toplanan evsel atık suya verilen addır. İçme suyu kalitesinde olmayan geri kazanılmış gri su, içme suyu tüketim oranımızı yarı yarıya azaltabilir. Diğer sistemlerle kıyaslandığında gri suyun arıtılması daha hızlı ve kısa bir sürede olup daha düşük maliyetlidir. Elde edilen arıtılmış suyun kalitesi de çok daha hijyenik olmaktadır. Arıtılmış gri suyun kulanım suyu olarak kullanılması su kaynaklarının korunmasına katkı sağladığı gibi doğadaki su dengesini de olumlu etkiler.
TS EN 1085 standardına göre, evsel atık su mutfaktan, çamaşır makinesinden, banyodan, tuvaletten ve benzer amaçlı kullanılan bölümlerde kullanılıp kanalizasyona atılan atık sulardır. Siyah su, evsel atık suyun bir kısmıdır; tuvaletlerden gelen ve foseptik atığı içeren suya denir. Dolayısıyla, gri su da, evsel atık suyun siyah su içermeyen kısmına, yani duştan, lavabodan, küvetten ve hatta mutfaktan gelen atık suya denir.
Gri su geri kazanımı, evsel atık suyun en az kirli olan kısmının, yani duştan, lavabodan, küvetten gelen suyun tekrar kullanılmak üzere arıtılmasıdır. Bazı özel durumlarda çamaşır makinesi ve mutfaktan atılan su da gri suya dahil edilerek geri kazanımı sağlanabilir.
Gri su geri kazanım sistemi, gri suyu toplayıp, kullanım suyu olacak kalitede arıtıp, tekrar kullanılmasını sağlayan sistemlerdir.
Kullanım suyu, DIN 4046 standardına göre, kullanılacak amaca uygun kalitede olan su demektir. Ticari, endüstriyel, tarımsal ve benzer amaçlı olarak kullanılabilinir. Başka bir deyişle evlerde temizlik amacı ile kullanılan ve içme suyu kalitesinde olması gerekmeyen sulara örneğin tuvalet rezervuarları, çamaşır yıkama, bahçe sulama ve araba yıkama gibi kaba temizlik işlerinde kullanılan sulara kullanım suyu denir.
Yer altı suları içme suyu için öncelikli (en önemli) kaynaklarımızdandır, bunun için suyumuzu verimli kullanarak, doğal su kaynaklarından elde ettiğimiz suyun tüketim oranını düşürüp suyumuzu korumamız gerekmektedir. Tüketicinin yaşam standardına bağlı olarak farklılık göstermesine rağmen Avrupa’da genelde kabul edilen su tüketim oranlarına baktığımız zaman konutlarda tüketilen suyun %25’i tuvalet rezervuarlarında, %5’i temizlik, %5’i bahçe sulama ve %13 gibi bir kısmı da çamaşır yıkamada kullanılmaktadır. Bu nedenle su tüketiminin azaltılmasına yönelik olarak tuvalet rezervuarları, bahçe sulama, çamaşır yıkama ve diğer temizlik işlerinde içme suyu yerine arıtılmış gri su kullanılmasıyla %50’ye yakın bir su tasarrufu sağlanılmış olunur.
Arıtılmış gri suyun kulanım suyu olarak kullanılması su kaynaklarının korunmasına katkı sağladığı gibi doğadaki su dengesi üzerinde de pozitif etkileri vardır. Ayrıca gri su geri kazanım tesisleri kullanılan içme suyu miktarını da azaltır. Sonuç olarak, içme suyu çıkarma ve dağıtma süreçlerinin olumsuzlukları da (enerji ve kimyasal gereksinimler, yeraltı suyunun seviyesindeki düşüş, vb.) azaltılacaktır.
Gri su, siyah su (tuvalet suyu) haricinde bir evden boşaltılan atık suların genel adıdır, yani duştan, küvetten, lavabodan, mutfaktan, bulaşık ve çamaşır makinesinden gelen sulardır. Gri su sabun, şampuan, diş macunu, yiyecek parçaları, pişirme yağı, deterjan ve saç gibi maddeleri içerir. Gri su evsel atık sular içinde en büyük orana sahiptir. Genellikle evsel atık suyun %50 – %80'i gri sudur.
• Kullanım suyu olarak yüksek kaliteli içme suyunu kullanmak yerine, içme suyu kalitesinde olmayan arıtılmış gri su kullanarak içme suyu kullanım miktarımızı azaltırız ve böylece doğal su kaynaklarımızın korunmasına yardımcı olmuş oluruz. • Yerinde arıtımı yapılan gri su ile kanalizasyona verilen atık su miktarı azalacağı için belediyeler tarafından yapılan ve yüksek fiyatlara mal olan arıtım sistemlerinin hacmi azalacaktır ve yatırım maliyetleri düşecektir. • Gri su geri kazanım sistemleri içme suyu kullanım oranlarını azalttığı için şebeke suyu dağıtım maliyetlerinin de azalmasına sebep olacaktır. • Gri su özellikle kurak bölgelerde bahçe sulama ve bitki yetiştirmek için değerli bir su kaynağıdır. • Gri su, siyah sudan çok daha az miktarda Nitrojen içerir. Atık suda bulunan Nitrojenin %90’ı siyah sudan gelir. Nitrojen ise kirletme etkisi en ciddi ve sudan en ayrışması zor maddedir. Bundan dolayı gri suyun arıtılması siyah suya göre çok daha hızlı ve kolaydır. • Gri su sulama suyu olarak kullanıldığında iyi bir gübre kaynağı ve besleyici su olma özelliği de taşır.
Arıtılmamış gri su saklanmamalı ve depolanmamalıdır. Arıtılması yapılamamış gri su kısa sürede kokuşmaya başlar ve hastalık yapıcı mikropların oluşmasına sebep olur.
Arıtılmış gri suyun tekrar kullanım suyu olarak kullanılmasının ise sağlık yönünden bir sakıncası bulunmamaktadır. Bu yüzden dolayı gri su geri kazanım sistemleri her geçen gün daha büyük bir ilgi görmektedir. Şu anda dünyada birçok ülke arıtılmış gri suyun tekrar kullanılmasını sağlamak için bu konuyla alakalı yönetmeliklerin ve yasaların çıkarılmasını hızlandırmıştır. Pratikte de gri suyun yeniden kullanımından kaynaklanan sağlık riski oluşturma ihtimalinin çok düşük olduğu ispatlanmıştır. Yine de, gri su hastalığa neden olan patojen mikrobu içerebileceğinden dolayı uygun arıtım sistemleri kurulması ve sistemin bakımının düzenli olarak yapılması zorunludur.
Gri suyun yeniden kullanılmasından doğabilecek herhangi bir sağlık riskini engellemek için alınması gereken önlerler aşağıda listelenmiştir.
Gri suyun miktarı dış etkenlere bağlı değildir, yani hava koşulları nasıl olursa olsun kişisel hijyen ihtiyacından dolayı gri su sürekli oluşur.
Gri su, evlerde kullanılan şebeke suyunun kimyasallarla kirlenmesiyle oluşur. Gri suyun kirlilik derecesini temel olarak tüketicilerin alışkanlıkları belirler. Oluşan kirlilik kullanılan kişisel hijyen ürünlerinin, deterjanların, kirli kıyafetlerin ve vücut kirinin bir sonucudur. Bu kirletenler kolaylıkla biyolojik bozunanlar (biodegradable) sınıfındadırlar. Bu kolay biyolojik bozunmaya bağlı olarak, eğer gri su hemen işlenmezse, bozunma sureci sülfatlarla sürer bu da istenmeyen kokulara sebep olur. Bu yüzden dolayı arıtılmamış gri suyun saklanmaması ve depolanmaması gerekmektedir. ve gri su dışkı içerir. Ø bu işaret dışkı demektir.
Konutlarda kullanılan suyun miktarı, tamamıyla tüketicinin alışkanlıklarına ve yaşadığı ortama bağlı olarak farklılık gösterir. Konutlarda tüketilen suyun miktarı genel olarak yıllık sabit bir değerde olur. Sadece bu miktar mevsimlere bağlı olarak farklılık göstermektedir. Su tüketim miktarları son yıllarda artarak devam etmektedir.
İSKİ’den alınan bilgiye göre ise 4 kişilik bir ailenin günlük su tüketim miktarı ortalama 480 l'dir. Villa tipi yapılarda su kullanımı normal konutlara göre %10 oranında bir fazlalık göstermektedir. Kırsal kesimlerde su tüketim miktarları kişi başı 55 – 60 l gibi çok düşük bir seviyededir.
Gri su evsel aktivitelerin bir yansımasıdır ve nitelikleri yaşam standartlarına, sosyal ve kültürel alışkanlıklara, evde yaşayan insan sayısına ve evde kullanılan kimyasallara bağlıdır. Banyodaki lavabo ve küvetten gelen gri su en az kirlenmiş gri su kaynağıdır. Ortalama bir gri suyun toplam organik yüke (BOİ) %40-%50 gibi bir katkısı vardır. Ayrıca gri su evsel atık suda bulunan toplam asılı katıların dörtte biri ve toplam fosforun üçte ikisinden fazlasını içerir. Bulaşık ve çamaşır deterjanları gri sudaki fosforun ana kaynağıdır. Fosforsuz deterjanların kullanıldığı ülkelerde sudaki fosfor miktarı çok düşüktür. Mutfaktan gelen gri su evden gelen gri sudaki nitrojenin ana kaynağı iken bu oran banyodan ve çamaşırlardan gelen gri suda en alt seviyededir.
Gri su yüksek ve düşük kirli olmak üzere iki kategoriye ayrılır. Arıtmak için öncelikli düşünülmesi gereken gri su kaynakları düşük kirliliğe sahip olan bölgelerden gelen gri sulardır.
Gri su, deterjan, cilt yağı, saç, cilt ve kepek parçacıkları gibi kolaylıkla biyolojik bozunabilen maddelerden meydana gelmektedir.
Biyolojik bozunma, kimyasal bileşiklerin, canlı organizmaların biyolojik etkileriyle tahribi demektir. Biyolojik bozunmada esas prosedür oksidasyondur ve genellikle tabiattaki canlılar tarafından kullanılması için organik maddelerin bir kere daha elde edilebilecek şekilde basit bileşenlere ayrılması anlamındadır.
Gri suda bulunan fosfat miktarın yoğun olmasından dolayı arıtılmadan bekletilen gri su ötrofikasyon (eutrophication) problemine yol açar bu da oksijene ihtiyaç duymayan canlıların oluşması manasına gelmektedir. Fosfatlar, sularda gübre görevi görüp, bitki, yosun ve alglerin aşırı çoğalmasına neden olurlar ve arıtılmadan bekletilen gri suyun istenmeyen kokular yaymasına sebep olurlar. Bu yüzden dolayı tekrar kullanılması düşünülen gri su hemen arıtma işlemine tabi tutulması gerekmektedir. Organik maddeler BOİ (Biyokimyasal Oksijen İhtiyacı) ve KOİ (Kimyasal Oksijen İhtiyacı) parametrelerinin ortalamalarıyla ölçülür. Organik maddelerin içerikleri biriken (toplanan) gri suyun kaynağına bağlıdır.
Evsel atık sularla karşılaştırıldığında gri su oldukça az besleyici madde (nutrient) ihtiva eder. Fakat biyolojik arıtımda, yetersiz besin kaynağı nedeniyle, olası bir sınırlandırma gri su geri kazanım sistemlerinde yapılan araştırmalarda ortaya çıkmamıştır. Geçtiğimiz yıllarda yapılan çok miktardaki mikrobiyolojik araştırma banyodan ve lavabodan gelen sulardaki E.coli miktarının toplam evsel atık sulara göre 100 kat daha az olduğunu göstermiştir (Tablo 3). Çamaşır yıkamadan gelen gri suların toplanmasıyla yıkama sıcaklığına bağlı olarak gri suda yüksek bakteri konsantrasyonu ölçülmüştür.
Gri su geri kazanımının başlıca amacı, içme suyu kalitesine gerek olmayan işlerde içme suyu yerine bu suyun kullanım suyu olarak kullanılmasıdır. Kullanım suyu, endüstriyel veya evsel amaçlı olarak kullanılabilir. Başlıca kullanım yerleri olarak bahçe ve tarımsal sulama, tuvalet rezervuarları, süs havuzları ve arıtım teknolojisine bağlı olarak çamaşır yıkamayı da sayabiliriz. Gri su dönüşümüyle atık su üretiminin azalmasının yanı sıra şebeke suyu tüketiminin ve bu vesileyle su faturalarının azalması da mümkündür.
Yağmur suyu toplanma sistemlerinin aksine, gri su geri kazanımı mevsime ve yağış değişimine bağlı değildir ve devamlı güvenilir su kaynağıdır. Bunun sonucu olarak, gri su toplama tesisi için gereken depolama hacmi yağmur suyu toplamak için gerekli olan depolama hacmine göre çok küçüktür. Gri su arıtma teknolojileri her geçen gün gelişmektedir.
Su kullanılan mekânların kendilerine özgü kalite gereksinimleri bulunmaktadır. Bu yüzden dolayı gri su geri kazanım sisteminden elde edilen suyun kullanılacağı yerin standartlarına uygun olması gerekmektedir. Genel olarak işlemden geçmiş gri sudan elde edilmiş kullanım suyu, hijyenik ve mikrobiyolojik olarak güvenilir, renksiz ve bütünüyle katı atıklardan arındırılmış olmalıdır. Arıtılan gri su saklanmaya başladıktan birkaç gün sonra dahi koku oluşturmayacak kalitede olması lazımdır.
Şebeke ve kullanım suyu hatlarının hiçbir şekilde bir birine bağlantısı olmamalıdır. Hatta kullanım suyunun geçtiği boru hattı farklı bir renkte olmalıdır ki şebeke suyu hattı ile arasındaki fark kolayca anlaşılabilsin. Ayrıca sisteme yapılan şebeke suyu besleme hattı DIN EN 1717 standardına uygun olacak şekilde belirli bir mesafeden serbest akış olarak yapılmalı ve geri akışa ihtimal vermeyecek şekilde olmalıdır.
Gri su geri kazanım sisteminde kullanılan depolarda oluşabilecek kokuları önlemek için havalandırma hattı olmalıdır, eğer mümkünse havalandırma hattı evin drenaj hattı havalandırmasından ayrı bir şekilde çatıya kadar çıkarılmalıdır.
Orijinal kaynak: gri su. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Ne Demek sitesindeki bilgiler kullanıcılar vasıtasıyla veya otomatik oluşturulmuştur. Buradaki bilgilerin doğru olduğu garanti edilmez. Düzeltilmesi gereken bilgi olduğunu düşünüyorsanız bizimle iletişime geçiniz. Her türlü görüş, destek ve önerileriniz için iletisim@nedemek.page